Son Yönetmeliğe Göre Binalarda Yangın Söndürme Sistemleri

İçindekiler

• Yangın Söndürme Sistemleri: Kapsamlı Tasarım ve Hesaplama Rehberi
• Sulu Söndürme Sistemleri
• Yangın Pompaları
• Sabit Boru Tesisatı ve Yangın Dolapları
• Hidrant Sistemi
• Sprink Sistemi (Sprinkler Söndürme Sistemleri)
• İtfaiye Su Verme Bağlantısı
• Sulu Söndürme Sistemleri Hesap Örneği
• İskan Başvurusu ve Yangın Söndürme Sistemleri Şartları

İskan Başvurusu ve Yangın Söndürme Sistemleri Şartları

Binalarda iskan başvurusu yapılabilmesi için yangın söndürme sistemlerinin 2025 yılı yangın yönetmeliği ve ilgili genelgeler doğrultusunda eksiksiz kurulmuş olması gerekmektedir. Belediye iskan onayı sürecinde, özellikle yangın su deposu kapasitesi, yangın dolabı yerleşimi, hidrant sistemi kurulumu ve sprinkler söndürme sistemlerinin standartlara uygunluğu kontrol edilmektedir.

İskan sürecinde belediyeler tarafından en sık aranan yangın sistemi şartları şunlardır:

• Yangın Su Deposu: Depo hacmi, toplam sistem debisine ve bina risk sınıfına uygun olarak hesaplanmalı, yönetmelikte belirtilen rezerv sürelerini karşılamalıdır.
• Yangın Dolapları: Tüm katlarda ve kaçış yolları üzerinde konumlandırılmalı, TS EN 671-1/2 standartlarına uygun olmalıdır.
• Sprinkler Sistemi: Zorunlu alanlarda (yüksek yapılar, kapalı otoparklar, AVM’ler vb.) TS EN 12845 standardına göre tasarlanmalı ve devreye alınmalıdır.
• Hidrant Sistemi: Bina çevresinde yeterli sayıda ve doğru mesafelerde dış hidrant kurulumu sağlanmalıdır.
• İtfaiye Su Verme Bağlantısı: Yüksek binalarda ve büyük oturma alanına sahip projelerde zorunlu olup, itfaiyenin sisteme su basabilmesine olanak tanımalıdır.

İskan için yapılan yangın güvenliği denetimlerinde eksik ya da yetersiz sistemler tespit edilirse, belediye tarafından iskan izni verilmemektedir. Bu nedenle müteahhitler ve bina sahipleri, projelerinin son aşamasına gelmeden önce yangın söndürme sistemlerinin tam ve yönetmeliklere uygun olduğundan emin olmalıdır.

2025 yangın yönetmeliği ve güncel genelge esaslarına göre hazırlanmış bu rehber, iskan sürecinde ihtiyaç duyulan tüm yangın sistem şartlarını kapsamaktadır.19 Aralık 2007 tarihli ve 26735 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik”, Aralık 2024 güncellemesiyle birlikte yapı sektöründe yangın güvenliği standartlarını kökten değiştiren önemli düzenlemelerden biridir. Yeni yasa ve güncel genelgeler, hem mevcut yapılarda hem de yeni inşa edilen binalarda, sulu ve otomatik söndürme sistemlerinin tasarımından tesisatların işletme ve bakım aşamalarına kadar tüm süreçleri detaylı olarak yeniden tanımlamıştır.

Bu kapsamlı güncelleme ile aşağıdaki değişiklikler gerçekleşmiştir:

• TS EN standartlarına uyumlu ve sertifikalı ekipman kullanımı zorunlu hale getirildi.
• Hidrolik hesap yöntemleri yenilenerek sulu söndürme sistemlerinde minimum basınç ve debi kriterleri netleştirildi.
• Yangın pompa istasyonları ve yangın su depoları için rezerv süreleri tehlike sınıflarına göre (30, 60, 90 dakika) belirlendi.
• Sabit boru tesisatı, yangın dolapları ve hidrant yerleşim mesafeleri güncel ihtiyaçlar doğrultusunda revize edildi.
• Yağmurlama (sprinkler) sistemlerinin koruma alanı, başlık yerleşimi ve sismik askı detayları yenilendi.
• İtfaiye su verme bağlantıları, güvenilir enerji kaynakları ve periyodik test/bakım yükümlülükleri ayrıntılı şekilde yeniden düzenlendi.

Bu makalede, özellikle “yeni yangın yönetmeliği”, “son güncelleme genelgesi” veya “2024 yangın kılavuzu” gibi sık yapılan Google aramalarında karşınıza çıkacak en kritik başlıkları detaylarıyla ele alıyoruz. Yangın Söndürme Sistemleri başlığında genel tasarım ilkelerinden hidrolik hesaplamalara, yangın pompası ve depo boyutlandırmasından sabit tesisat düzenlemelerine, hidrant ve sprinkler yerleşiminden itfaiye bağlantı detaylarına kadar her adımı, güncel mevzuat ve kılavuz referanslarıyla adım adım açıklıyoruz. Profesyonel mühendisler, proje sorumluları ve bina yöneticileri için hazırlanan bu içerik; “en son çıkan yangın yönetmeliği”, “yeni genelge yangın tesisatı” veya “2025 yangın tesisatı teknik şartnamesi” gibi arama sorgularına cevap verecek zenginliktedir.

Öncelikle, sistemlerin temel tasarım mantığını anlamak için “Genel Hükümler ve Tasarım İlkeleri” bölümüne odaklanacağız. Sonrasında her alt başlıkta ayrı ayrı ilerleyerek pratik uygulama örneklerini ve hesaplama yöntemlerini sizlerle paylaşacağız.

Sulu Söndürme Sistemleri

Sulu söndürme sistemleri, “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” ve Aralık 2024 kılavuz güncellemesine göre, her türlü yapıda zorunlu hale getirilen birinci seviye yangın güvenlik tedbiridir. Hem konutlardan yüksek katlı ticari binalara, hem de endüstriyel tesislerden tünel ve liman işletmelerine kadar geniş bir kullanım alanı bulunan bu sistemler, yangın anında ortamda bulunan insanları korumak ve mal kaybını en aza indirmek amacıyla tasarlanır.

Bu sistemlerin temel bileşenleri; bina içinde döşenen sabit boru hatları, yangın dolapları, hidrant ağızları, otomatik sprinkler başlıkları, yangın pompası istasyonları ve yangın su depolarıdır. Yeni yönetmeliğe göre, tüm ekipman ve bağlantı elemanlarının TS EN 12845, TS EN 671-1/2 ve ilgili diğer standartlara uygun, sertifikalı ürünlerden seçilmesi zorunludur. Bu tercihler, yeni yasa gereği, yangın anında sistem sürekliliğini garanti altına alır.

Hidrolik hesaplar, sulu söndürme sistemlerinin temel tasarım unsurudur. Yönetmeliğin Ek-8/B ve Ek-8/C tablolarında belirtilen yoğunluk (mm/dk) ve debi (lt/dk) kriterleri baz alınarak, her bir sprinkler bölgesi, yangın dolabı noktası ve hidrant hattı için ayrı ayrı gerekli su debisi ve çalışma basıncı hesaplanır. Şayet şehir şebekesi bu ihtiyaçları karşılayamıyorsa, yangın pompa istasyonu ve yeterli hacimde yangın su deposu kurulması zorunlu hale gelir.

Sulu söndürme sistemlerine ilişkin projeler, yetkili mühendislik firmaları tarafından hazırlanmalı ve ilgili idareden resmi onay alınmadan uygulamaya başlanmamalıdır. İşletme aşamasında ise periyodik test, bakım ve denetim yükümlülükleri, kullanım kılavuzunda belirtilen zaman aralıklarına uygun şekilde eksiksiz olarak yerine getirilmelidir. Böylece “2025 yangın kılavuzu” gibi aramalarda aranılan tüm bilgiler eksiksiz şekilde karşılanmış olur.

Bu kapsamlı rehberde; sulu söndürme sistemlerinin tasarım esaslarından hidrolik hesaplarına, ekipman sertifikasyonundan periyodik bakım adımlarına kadar tüm detaylar, en güncel yönetmelik maddeleri ve ek tablolarla açıklanmıştır. “Sulu söndürme sistemleri” başlığı altında sunulan bu bilgiler, hem projelerinizi onay mercilerine kolayca kabul ettirmenize hem de işletme sürecinde yürürlükteki yasal yükümlülükleri eksiksiz karşılamanıza yardımcı olacaktır.

Su Basınç ve Debi Değeri

Yangın söndürme sistemlerinde, hem sprinkler başlıkları hem de yangın dolapları ve hidrantlar için gereken su miktarı (debî) ve işletme basıncı, hidrolik hesaplarla belirlenir. Bu değerler, yangının hızla kontrol altına alınmasını sağladığı gibi tesisatın tüm kritik noktalarında yeterli akışı da garanti eder.

Hidrolik Hesaplama Temelleri

• Tasarım Yoğunluğu: Tehlike sınıfına göre Ek-8/B’de belirtilen mm/dakika cinsinden su serpdirme yoğunluğu.
• Kontrol Alanı: Her sprinkler başlığının koruyacağı metrekare (m²) cinsinden alan (Ek-8/B).
• Debi Gereksinimi: Debi = Yoğunluk × Kontrol Alanı formülüyle hesaplanır.
• Basınç Kayıpları: Boru sürtünmesi, fitting ve dirsek eşdeğer uzunlukları ile yükseklik farkları birlikte değerlendirilir.
• Toplam Sistem Debisi: Sprinkler, yangın dolabı ve hidrant debileri toplanarak bulunur.

Minimum Debi ve Basınç Kriterleri

• Sprinkler Sistemleri: Orta risk sınıfında 5,0 mm/dk yoğunluk × 144 m² = 720 lt/dk
• Yangın Dolapları: Her dolap için 100 lt/dk
• Hidrantlar: Düşük riskte 400 lt/dk, yüksek riskte 1 500 lt/dk

Hesaplanan toplam debi ve basma yüksekliği (statik + kayıp) şehir şebekesiyle sağlanamıyorsa, ayrıca bir yangın pompa istasyonu ve yeterli hacimde su deposu kurulmalıdır.

Şebeke Basınç Testleri

• Statik Basınç: Kapalı vana konumunda dinlenme basıncı ölçülür.
• Dinamik Basınç: Açık musluk veya hidrant vasıtasıyla çalışma basıncı ölçülür.

Elde edilen dinamik basınç değeri, sistemin ihtiyaç duyduğu minimum debi ile birlikte değerlendirilir. Eğer ölçülen basınç yeterli değilse, pompalı sistem kurulması zorunlu hale gelir.

Örnek Hesaplama

Orta tehlike sınıfı bir ofis binasında:

• Sprinkler Debisi: 5,0 mm/dk × 144 m² = 720 lt/dk
• Yangın Dolapları: 2 × 100 lt/dk = 200 lt/dk
• Hidrant: 400 lt/dk
• Toplam Debi: 720 + 200 + 400 = 1 320 lt/dk
• Hesaplanan Toplam Basma Yüksekliği: Statik + kayıplar + akma basıncı ≈ 100 mSS

Bu değerlere uygun bir yangın pompası ve yeterli hacimde bir su deposu seçilerek sistem tasarımı tamamlanmalıdır.

Su Depoları ve Kaynaklar

İskan aşamasında yangın su deposunun hacmi ve ayrımı belediye kontrollerinde detaylı şekilde incelenmektedir.

Sulu söndürme sistemlerinin sürekliliği, yangın anında kesintisiz su temini sağlayacak güvenilir bir kaynağa ve yeterli hacimde depolanmış rezerv suya dayanır. Yeni Yönetmelik’in ilgili maddeleri gereğince, her projede “en az bir güvenilir su kaynağı” tanımlanmalı ve sistem ihtiyacını karşılayacak şekilde depolar boyutlandırılmalıdır.

Güvenilir Su Kaynağı Türleri

• Şehir Şebekesi: Kesintisiz debi ve basınç verebilen altyapı; öncelikli tercih. Dinamik basınç testleriyle doğrulanmalıdır.
• Doğal Kaynaklar: Göl, nehir, kuyu gibi su kaynakları; filtrasyon, kaba ızgara ve pompa istasyonu gerektirir.
• Ayrılmış Yangın Deposu: Şebeke yetersizliğinde kurulacak kapalı depo; yalnızca yangın söndürme sistemine ayrılır.

Depo Hacmi ve Rezerv Süresi Hesaplaması

Depo hacmi aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

Depo Hacmi (m³) = Toplam Sistem Debisi (lt/dk) × Rezerv Süresi (dk) ÷ 1 000

Tehlike sınıflarına göre rezerv süreleri:

• Düşük Tehlike: 30 dakika
• Orta Tehlike: 60 dakika
• Yüksek Tehlike: 90 dakika

Hidrolik hesap sonucu ile ön hesap farkı oluşursa, daha yüksek değer esas alınmalıdır.

Depo Tasarım Kriterleri

• Bölme Düzeni: Yangın rezervi ve diğer su bölmeleri fiziksel olarak ayrılmalıdır.
• Malzeme Seçimi: Betonarme veya paslanmaz çelik gövde, iç yüzeyde su yalıtım kaplaması.
• Geometri: Depo tabanı eğimli, su hareketleri minimuma indirilmelidir.
• Seviye ve Basınç İzleme: Dijital/analog sensörler ve taşma alarmları kullanılmalıdır.
• Taşma ve Tahliye Hatları: Kontrolsüz taşmayı önlemek için taşma borusu ve kontrollü tahliye vanaları bulunmalıdır.
• Tank Bakım Menfezleri: İnsan girişine uygun menfez ve platformlar tasarlanmalıdır.

Depo Yerleşimi ve Entegrasyon

• Yangın bölgesinden korunmuş, binaya yakın bir lokasyonda yer almalıdır.
• Boru hattı uzunluğu minimize edilmelidir.
• Çevresi temiz, kilitli ve erişilebilir bırakılmalıdır.
• Donma riski ve kimyasal etkilere karşı izolasyon önlemleri alınmalıdır.

Periyodik Bakım ve Testler

• Yıllık Test Dolumu: Depo dolumu ve pompa testi yapılmalıdır.
• Sızdırmazlık Kontrolü: Beş yılda bir hidrostatik basınç testi uygulanmalıdır.
• Seviye Sensörü Kalibrasyonu: Her bakım döneminde doğrulama yapılmalıdır.
• Menfez ve Tahliye Temizliği: Tortu ve birikintiler temizlenmelidir.
• Bakım Kayıtları: Tüm işlemler tarih ve personel bilgileriyle kayıt altına alınmalıdır.

Yangın Pompaları

Yangın pompaları, sulu yangın söndürme sistemlerinin kalbini oluşturur. Bir yapıda sprinklerden hidrantlara kadar tüm bileşenlerin ihtiyaç duyduğu suyu, önceden hesaplanmış debi ve basınçta sağlayan bu cihazlar; yangın anında otomatik veya manuel kumanda ile devreye girerek güvenilir ve sürekli akış sağlar. Ana görevleri; yangın bölgesine yeterli miktarda su iletmek, basınç düşüşlerini telafi etmek ve sistemin her noktasında tasarıma uygun performansı korumaktır.

Pompalar, tasarım aşamasında binanın yüksekliği, toplam sistem debisi, statik yükseklik, boru hatlarındaki sürtünme ve bağlantı elemanı kayıpları dikkate alınarak seçilir. Uygun pompa seçimi, hem proje onayını kolaylaştırır hem de uzun vadeli bakım ve enerji maliyetlerini optimize eder.

Boyutlandırma Adımları

• Toplam Sistem Debisi (Qtot): Qtot = Qsprinkler + Qdolap + Qhidrant
• Statik Yükseklik (Hs): En yüksek noktaya kadar olan düşey mesafe (mSS).
• Sürtünme Kayıpları (Hf): Boru uzunluğu, çap, bağlantı elemanları ve akış hızına göre hesaplanır.
• Gerekli Basma Yüksekliği (Hreq): Hreq = Hs + Hf + Ha (Ha: cihaz girişinde gereken minimum akma basıncı)
• Emniyet Marjı: Hsel = Hreq × 1,10 (yaklaşık %10 ek güvenlik payı)

Örnek Hesap

• Sprinkler debisi: 720 lt/dk
• Dolap debisi (2 adet): 200 lt/dk
• Hidrant debisi: 400 lt/dk
• Qtot = 1 320 lt/dk (≈ 79,2 m³/saat)
• Hs = 20 mSS, Hf = 10 mSS, Ha = 7 mSS
• Hreq = 20 + 10 + 7 = 37 mSS
• Hsel ≈ 41 mSS (%10 emniyet payı ile)

Bu değerlerle Q–H eğrisinde 79,2 m³/saat debide 41 mSS sağlayabilen bir pompa seçilmelidir.

Yedekleme Stratejisi

• Ana pompa arızasında eşdeğer kapasiteli bir yedek pompa otomatik devreye girmelidir.
• Jokey pompa, sistem basıncını sabit tutarak ana pompayı küçük taleplerden korur.

Debi ve Basma Yüksekliği Hesapları

Toplam debi ve gerekli basma yüksekliği hesaplanarak, yangın pompası hem normal hem de aşırı yük koşullarında yeterli performansı sağlayacak şekilde seçilmelidir.

Pompa Tipleri ve Yapısal Özellikler

• Split-case Santrifüj Pompa: Yüksek debi, orta basınç ihtiyaçları için.
• Dikey Inline Pompa: Kompakt yapı ve düşük bakım ihtiyacı.
• Kuru Kuyu Pompa: Su seviyesinin düşük olduğu bodrumlarda kullanım için.
• Malzeme: Dökme demir veya paslanmaz çelik gövde; mekanik salmastra veya conta sistemi.

NPSH (Net Positive Su Girişi) ve Kavite Önleme

Pompanın güvenli çalışabilmesi için mevcut NPSH (NPSHav) değeri, pompa ihtiyacı olan NPSHreq’den en az 0,5 mSS fazla olmalıdır. Aksi halde kavitasyon riski oluşur.

Karakteristik Eğri (Q–H Eğrisi) ve BEP

Q–H eğrisinde çalışma noktası ve BEP (Best Efficiency Point) dikkate alınarak, pompanın en verimli aralıkta çalışması sağlanmalıdır.

Enerji Beslemesi ve Yedekleme

• Ana pompa elektrik motorlu olmalıdır.
• Elektrik kesintisine karşı dizel motorlu yedek pompa veya ikinci bir elektrikli pompa bulunmalıdır.
• Jokey pompa sistemi sabit basınçta tutmalıdır.

Kumanda Panosu ve Otomasyon

• Kumanda panosunda çalıştırma/durdurma butonları, arıza ve çalışma ışıkları bulunmalıdır.
• PLC tabanlı otomasyon ile uzaktan izleme ve alarm bildirimleri yapılabilir.

Kurulum ve Mekanik Montaj Şartları

• Pompa odası sıcaklığı elektrik motorlu pompalarda +4 °C, dizel motorlularda +10 °C altında olmamalıdır.
• Titreşimsiz montaj için vibro-mountlar kullanılmalıdır.
• Boru hattında genleşme/daralma payları, esnek bağlantılar sağlanmalıdır.

Test, Devreye Alma ve Periyodik Bakım

• FAT (Factory Acceptance Test) ve SAT (Site Acceptance Test) protokollerine göre işlevsel testler yapılmalıdır.
• Haftalık otomatik testler, aylık performans testleri, yıllık Q–H eğrisi kontrolleri yapılmalıdır.
• Beş yılda bir hidrostatik sızdırmazlık testi uygulanmalıdır.
• Tüm bakım işlemleri kayıt altına alınmalıdır.

Saha Uygulamaları ve Örnekler

Örneğin, 20 mSS statik yükseklik ve 1 200 lt/dk debi için 25 m³/saat kapasiteli bir split-case santrifüj pompası seçilmiş, NPSHav değeri 4,5 mSS olarak ölçülmüştür. Sistem tam yedekli yapılandırılarak PLC tabanlı uzaktan izleme sağlanmıştır.

Mevzuat ve Standartlar

• TS EN 12845 – Otomatik sprinkler sistemleri için pompa gereksinimleri
• NFPA 20 – Yangın pompası kurulumu standardı
• EN 733 – Su pompaları standartları
• ISO Standartları – Uluslararası uyum kriterleri

Bu bölümde yer alan tüm bilgiler Aralık 2024 kılavuzu ve ilgili standartlara uygun olarak hazırlanmıştır.

Sabit Boru Tesisatı ve Yangın Dolapları

İskan için yapılan yangın güvenliği denetimlerinde, dolapların konumları ve işlevselliği büyük önem taşır.

Sabit boru tesisatı, bina içinde itfaiye ve eğitilmiş personel tarafından yangın söndürme işlemlerine su iletimini sağlayan kalıcı boru şebekesidir. Yangın dolapları ise bu boru şebekesine bağlı hortum ve lans donanımlarının muhafazasını ve hızlı erişimini mümkün kılan sabit ünitelerden oluşur. Yönetmelik’in Madde 94 ve Kılavuz’un ilgili bölümleri, bu sistemlerin tasarım, montaj ve işletme esaslarını ayrıntılı olarak tanımlar.

İtfaiye Su Alma Hattı

İtfaiye su verme bağlantısının uygunluğu, iskan izni için aranan zorunlu yangın güvenlik şartları arasında yer alır.

Bina yüksekliği veya toplam kat alanı kriterine göre sabit boru sistemi üzerinde itfaiyenin dışarıdan su alabileceği bağlantı ağızları bırakılır.

• Uygulama Alanı: Yüksek binalar, toplam kat alanı > 1 000 m² olan alışveriş merkezleri, kapalı otoparklar, kazan daireleri (ısıl kapasite > 350 kW).
• Bağlantı Detayları: 50 mm veya 65 mm Storz rakorlu hortum ağzı, çek valf ve boşaltma tertibatı ile korunmalı merdiven yuvası veya yangın güvenlik holünde konumlandırılmalıdır.
• Mesafe Kriteri: Herhangi bir noktadan en uzak itfaiye su alma ağzına yürüyüş mesafesi ≤ 60 m olmalıdır.

Yangın Dolapları Tasarımı

• Kurulum Zorunluluğu: Yüksek binalar, kapalı kullanım alanı > 1 000 m² olan endüstriyel yapılar ve otoparklar, konaklama, sağlık, eğitim ve toplanma amaçlı binalar, kazan daireleri (350 kW üzeri).
• Montaj Şartları: Her katta ve yangın duvarlarıyla ayrılmış her kompartımanda, dolaplar arası mesafe ≤ 30 m, sprinkler korumalı bölgelerde ≤ 45 m olmalıdır. Dolaplar koridor çıkışı veya merdiven sahanlığı yakınında ve görünür bir alanda montajlanmalıdır.

Hortum ve Lans Özellikleri

• Yarı-Sert Hortum (TS EN 671-1): Çap 25 mm, uzunluk ≤ 30 m, tasarım debisi 100 lt/dk, tasarım basıncı 400 kPa. Lans kapama, püskürtme veya fıskiye fonksiyonlu. Lans girişi basıncı > 900 kPa ise basınç düşürücü gerekir.
• Yassı Hortum (TS EN 671-2): Çap 50 mm, uzunluk ≤ 20 m, tasarım debisi 400 lt/dk, tasarım basıncı 400 kPa. Aynı lans fonksiyonları geçerlidir, basınç düşürücü kullanım şartı aynıdır.

Yerleşim ve Mesafe Kriterleri

• Dolaplar arası yatay mesafe: ≤ 30 m (koridor içinde), ≤ 45 m (sprinkler korumalı alanlarda).
• Hortum ağızları merdiven yuvasına yakın konumlandırılmalıdır.
• Boru hattı genleşme boşlukları ve dilatasyon geçişlerinde esnek bağlantılar kullanılmalıdır.

Periyodik Bakım ve Testler

• TS EN 671-3’e uygun bakım: Hortum makaraları ve dolap içi ekipmanlar yıllık kontrol edilir; hortum ve lans değişimi, testleri yapılır.
• Fonksiyon Testi: Altı ayda bir tam debide hortum ve lans çalıştırma testi yapılmalıdır.
• Görsel Denetim: Dolap kapakları, işaretlemeler ve koruma tertibatı her zaman görünür ve erişilebilir olmalıdır.
• Kayıt ve Raporlama: Yapılan tüm bakım ve testler tarih, sorumlu personel ve malzeme bilgisi ile belgelenmelidir.

Mevzuat ve Standart Referansları

• Madde 94: Sabit boru tesisatı ve yangın dolapları gereklilikleri.
• TS EN 671-1/2: Sabit yangın dolabı sistemleri hortum ve lans standartları.
• TS EN 671-3: Periyodik bakım ve test şartları.
• TS EN 12845: Yağmurlama sistemleriyle entegrasyon esasları.

Hidrant Sistemi

Dış hidrant sistemleri, iskan başvurusunda belediyenin aradığı temel yangın müdahale altyapılarından biridir.

Hidrant sistemi, binanın çevresine yerleştirilen dış müdahale noktaları aracılığıyla itfaiye ve eğitilmiş personelin yangın söndürme suyuna doğrudan erişimini sağlayan sabit boru şebekesidir. Yangın anında bina içinden müdahale edilemeyen yangınlara dışarıdan hızlı ve etkili su temini sağlamak amacıyla tasarlanır.

Debi ve Basınç Gereksinimleri

• Asgari Debi: Tüm hidrant sistemi için en az 1 900 lt/dk tasarım debisi sağlanmalıdır.
• Çıkış Basıncı: Hidrant ağzında minimum 700 kPa (≈7 bar) çalışma basıncı sağlanmalıdır.
• Ek Debi Gereksinimi: Yangın dolabı ve yağmurlama sistemi debileri, hidrant debisine eklenir ve toplam debi üzerinden hidrolik hesap yapılır.

Tasarım Debi Hesaplaması

Örneğin orta tehlike sınıfı bir projede:

• Sprinkler debisi: 720 lt/dk
• Yangın dolabı debisi: 200 lt/dk
• Hidrant asgari debisi: 1 900 lt/dk
• Toplam Debi: 2 820 lt/dk

Boru ve Aksesuar Seçimi

• Boru Çapı: Ring sistemi yoksa minimum Ø100 mm boru kullanılmalıdır.
• Malzeme: Galvanizli çelik veya daldırma galvaniz kaplı yüksek basınca dayanıklı borular tercih edilir.
• Fittings ve Vanalar: Her hidrant çıkışında kesme vanası, drenaj vanası ve hat kesme vanası bulunmalıdır.
• Storz Rakorlar: 65 mm Storz tip standart bağlantı kullanılır.

Yerleşim Kriterleri

• Hidrantlar Arası Mesafe:
  • Çok riskli bölgelerde: ≤ 50 m
  • Riskli bölgelerde: ≤ 100 m
  • Orta riskli bölgelerde: ≤ 125 m
  • Az riskli bölgelerde: ≤ 150 m
• Binaya Mesafe: 5–15 m uzaklıkta konumlandırılmalıdır.
• Dış Hidrant Zorunluluğu: Taban alanı 5 000 m²’yi aşan binalarda dış hidrant sistemi kurulmalıdır.
• Ulaşım ve Manevra Alanı: Hidrantlar itfaiye araçlarının kolay ulaşabileceği alanlarda tesis edilmelidir.
• Uzak Yerleşimler: Yerüstü hidrantlar veya yangın havuzları oluşturulmalıdır.

Vanalar ve Kesme Düzenleri

• Bölgesel Vanalar: Her hidrant için ayrı vanalar kullanılmalıdır.
• Hat Kesme Vanaları: İzleme şalterli hat kesme vanaları hidrant hattında bulunmalıdır.
• Drenaj Vanaları: Hat sonlarında drenaj için kullanılmalıdır.

Periyodik Bakım ve Testler

• Yıllık Akış Testi: Her hidrantta debi ve basınç ölçülerek tam akış testi yapılmalıdır.
• Görsel Denetim: Kapaklar, bağlantılar ve boyama durumu gözle kontrol edilir.
• Vana Kontrolleri: Vanalar açılıp kapatılarak işlevselliği doğrulanır.
• Kayıt ve Raporlama: Tüm işlemler tarih, personel ve malzeme detaylarıyla kaydedilmelidir.

Mevzuat ve Standart Referansları

• Madde 95: Hidrant sisteminin debi, basınç ve yerleşim kriterleri.
• TS EN 14384: Dış yangın hidrantları standardı.
• TS 11728: Yangın hidrantlarının montaj ve kurulum kuralları.
• TS EN 671-3: Sistem vanaları ve bakım gereksinimleri standardı.

Sprink Sistemi (Sprinkler Söndürme Sistemleri)

Sprinkler sistemi kurulumu, özellikle iskan alınacak projelerde olmazsa olmaz yangın güvenlik önlemlerindendir.

“TS EN 12845’e göre sprink nasıl tasarlanır?” veya “sprinkler sistem hesaplama” gibi aramalar yapıyorsanız, bu rehber pratik özetler ve saha ipuçları sunarak projenizi hızla onaya hazırlamanıza yardımcı olur.

Temel Gereklilikler (Madde 96)

Yeni kılavuzda “sprink sistemi” olarak adlandırılan otomatik sprinkler donanımı, TS EN 12845 standardına uygun şekilde tasarlanmalı ve boru, vana, alarm ve kontrol ekipmanları eksiksiz entegre edilmelidir. İhtiyaca göre ıslak, kuru, ön tepkili veya baskın (deluge) tip sprink sistemleri tercih edilir.

Sprink Nedir?

• Fusible Link / Cam Ampul: Isıya duyarlı kapsül veya bağlantı parçası, sıcaklık artışıyla açılarak suyun serbest bırakılmasını sağlar.
• Püskürtme Deseni: Difüzör yapısı ile belirli koruma alanına su püskürtülür.
• Aktivasyon Sıcaklığı: Genellikle 57–74 °C aralığındadır.
• Kategori: “Standard”, “Quick Response”, “Extended Coverage” gibi sınıflandırmalara ayrılır.

Hangi Alanlarda Sprink Gereklidir?

• 30,50 m ve üzeri bina yüksekliklerinde,
• Kapalı otopark alanı > 600 m² olan yerlerde,
• Katlı mağaza veya AVM’lerde toplam alan > 2 000 m² olduğunda,
• 100’den fazla odalı veya 200’den fazla yataklı tesislerde,
• Yanıcı/parlayıcı madde depolama alanları > 1 000 m² olduğunda.

Sprink Debi ve Koruma Alanı

Sprink Başlık Montajı

• Yükseklik: Tavandan maksimum 150 mm, zeminden 2,4–4,6 m arasında olmalıdır.
• Engel Boşluğu: Aydınlatma, havalandırma gibi engellere en az 300 mm mesafe bırakılmalıdır.
• Başlıklar Arası Mesafe: Düşük/orta tehlike sınıflarında 4,8 × √alan formülüyle belirlenir.

Boru Ağı ve Vanalar

• Boru: Galvanizli çelik veya epoksi kaplı borular kullanılmalıdır.
• Vanalar: Her sprink bölgesine ait ana vana, bölge vanası, test/drenaj vanası ve akış anahtarı (flow switch) bulunmalıdır.

Sismik ve Dilatasyon Detayları

Deprem bölgelerinde dört yollu askılar, esnek bağlantılar ve dilatasyon geçişleri yapılmalıdır. TS 500 ve Türkiye Deprem Yönetmeliği hükümlerine uyulmalıdır.

Pratik Test ve Bakım Önerileri

• Haftalık: Bölge vanası aç-kapa, alarm zili kontrolü
• Aylık: Flow switch testi, basınç ölçümü (0,2 bar fark aranır)
• Yıllık: Tam debi testleri, vanaların sızdırmazlık kontrolü
• Yedek Başlık: En az 6 adet yedek sprinkler başlığı ve özel anahtar bulundurulmalıdır.

Standart ve Yönetmelik Kaynakları

• TS EN 12845: Sprink sistem tasarım ve montaj standardı.
• TS EN 12259: Vana ve alarm ekipmanları standardı.
• Madde 96: Sprink sistemi zorunlulukları.
• Türkiye Deprem Yönetmeliği: Sismik askı kuralları.

İtfaiye Su Verme Bağlantısı

İtfaiye Su Verme Bağlantısı Nedir?

İtfaiye su verme bağlantısı, itfaiye araçlarının bina söndürme sistemine dışarıdan doğrudan su basabilmesi için yapılan özel bağlantı ağzıdır. Bina içinden müdahale edilemeyen yangınlara, itfaiyenin hızlıca su takviyesi yapmasını sağlar.

Hangi Durumlarda Gereklidir?

• Yüksek binalarda (kot yüksekliği ≥ 30,50 m veya yapı yüksekliği ≥ 21,50 m)
• Bina oturma alanı > 1 000 m² olan yapılarda
• Cephe genişliği > 75 m olan binalarda
• Büyük fabrika, depo veya üretim tesislerinde (risk analizine göre ek bağlantı gerekebilir)

Temel Teknik Özellikler

• Nominal Çap: En az Ø100 mm (4″) ana boru
• Rakor Tipi: 2 adet 65 mm Storz rakor (itfaiye normlarına uygun)
• Çek Valf: Geri akışı önleyen ve bağlantı hattını boşaltan çek valf
• Mesafe Kriteri: İtfaiye aracının bağlantı ağzına ulaşabileceği maksimum mesafe ≤ 18 m
• Korunmuş Mekan: Bağlantı ağzı korunmuş merdiven boşluğunda veya yangın güvenlik holünde konumlandırılmalıdır.

Montaj ve Yerleşim İpuçları

• Bağlantı ağzı zeminden 1,0–1,5 m yükseklikte olmalı.
• Rakor yakınında “İtfaiye Su Verme Bağlantısı” yazılı yönlendirme levhası bulunmalıdır.
• Boru hattı doğrudan hidrant veya yağmurlama ana besleme hattına bağlanmalıdır.
• Yangın anında araç ve hortum bağlantıları için engelsiz alan sağlanmalıdır.

Test ve Bakım

• Aylık İşlev Testi: Su gelme basıncı ve akış kontrol edilir.
• Yılda Bir Basınç Testi: 1,5 kat test basıncıyla çek valf sızdırmazlık ve boru dayanımı ölçülür.
• Görsel Denetim: Pas, boya dökülmesi veya mekanik hasar varsa müdahale edilir.
• Kayıt Tutma: Tüm test, bakım ve onarım işlemleri belgeye işlenir.

Standart ve Yönetmelik Referansları

• Madde 97: İtfaiye su verme bağlantısı zorunluluk ve teknik şartları.
• TS EN 12845: Boru bağlantıları ve Storz rakor standartları.
• TS EN 14384: Yangın hidrantlarının montaj ve erişim detayları standardı.

İtfaiye su verme bağlantısı, yangın anında itfaiyenin hızlı ve kesintisiz su takviyesi yapmasını sağlayarak kritik müdahaleyi güçlendirir.

Sulu Söndürme Sistemleri Hesap Örneği

Proje Bilgileri

• Kullanım Amacı: Ofis Binası
• Tehlike Sınıfı: Orta – 2 (Madde 92.3’e göre)
• Toplam Kapalı Alan: 1 500 m²
• Sprink Koruma Alanı: 144 m² (Ek-8/B’den)
• Yangın Dolabı Kapsama Alanı: 200 m²
• Hidrant Asgari Debisi: 400 lt/dk (Ek-8/C’den)
• Depo Rezerv Süresi: 60 dk (Orta tehlike için)

1. Sprinkler Debi Hesabı

Debi = Tasarım Yoğunluğu × Koruma Alanı

Sprink Debisi: 5,0 mm/dk × 144 m² = 720 lt/dk

2. Yangın Dolabı Debi Hesabı

Bir dolap için tasarım debisi: 100 lt/dk

Bina alanına göre dolap sayısı: ⌈1 500 m² / 200 m²⌉ = 8 adet

Dolap Toplam Debisi: 8 × 100 lt/dk = 800 lt/dk

3. Hidrant Debi Hesabı

Hidrant Debisi: 400 lt/dk

4. Toplam Sisteme Gerekli Debi

Qtoplam = Sprink Debisi + Dolap Debisi + Hidrant Debisi

Qtoplam = 720 + 800 + 400 = 1 920 lt/dk (≈ 115 m³/saat)

Pompa seçimi: 1 920 lt/dk debiyi, sistem basma yüksekliği (statik + sürtünme + akma basıncı + emniyet marjı) değerinde sağlayacak karakteristikte olmalıdır.

5. Yangın Suyu Depo Hacmi Hesabı

Depo Hacmi = Toplam Debi × Rezerv Süresi ÷ 1 000

Depo Hacmi: 1 920 lt/dk × 60 dk ÷ 1 000 = 115,2 m³

Hidrolik hesap sonucu veya Ek-8/A tablosundaki değerle karşılaştırılarak, daha büyük olan hacim seçilir.

6. Özet ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

• Dolap yerleşiminde dolaplar arası mesafe ≤ 30 m olacak şekilde plan yapılmalıdır.
• Sprink koruma alanı mimari engeller göz önünde bulundurularak düzenlenmelidir.
• Pompa basma yüksekliğine %10–15 emniyet marjı eklenmelidir.
• Depo kapasitesi hidrolik hesapla doğrulanmalı ve kaynak değişimi durumunda yeniden değerlendirilmelidir.

Bu hesap örneği, TS EN 12845 Ek-8/B, Ek-8/C ve Madde 92–93 hükümlerine uygun olarak hazırlanmıştır.

Sonuç

Bu rehberde, güncel “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” ve Aralık 2024 Kılavuzu doğrultusunda, sulu söndürme sistemlerinin tasarım, uygulama ve bakım esaslarını detaylı bir şekilde ele aldık. Sprinkler sistemlerinden yangın dolaplarına, hidrant tesisatından pompa seçim kriterlerine kadar tüm teknik adımları, saha deneyimleri ve standartlara uyumlu pratik örneklerle destekledik.

Yangın söndürme sistemleri, can ve mal güvenliğini doğrudan etkileyen kritik tesisat unsurlarıdır. Bu nedenle her proje özelinde doğru risk sınıflandırması yapılmalı, hidrolik hesaplar eksiksiz hazırlanmalı, uygun ürün ve montaj detayları seçilerek standartlara tam uyum sağlanmalıdır. Ayrıca sistemlerin işletme süresince periyodik test, bakım ve belge düzeni ihmal edilmemelidir.

Doğru tasarlanmış, kaliteli ürünlerle kurulmuş ve düzenli bakımı yapılan bir sulu söndürme sistemi, yangın anında can kurtarır, işletme sürekliliğini korur ve hukuki sorumlulukları minimize eder.

Bu rehberi kullanarak, hem projelendirme hem de saha uygulamalarında mevzuata tam uyumlu, güvenli ve sürdürülebilir yangın koruma sistemleri oluşturabilirsiniz.