Hidrofor Seçim Rehberi (Kullanım Suyu & Yangın)

Hazırlayan: Mehmet Tunçtürk – Tesisat Market

Bu rehber, sahada çalışan usta ve ekiplerin hızlıca faydalanması için pratik, anlaşılır ve güncellenebilir şekilde hazırlanmıştır.

1) Hidrofor Nedir?

Hidrofor; suyu belirli bir basınç ve debi aralığında tesisata iletmek için kullanılan, pompa ve kontrol ekipmanlarından oluşan bir sistemdir. İki ana uygulama vardır:

Kullanım suyu hidroforu: Konut ve ticari binalarda şebeke basıncının yetmediği durumlarda, katlara yeterli basıncı sağlar.
Yangın hidroforu: Yangın anında standartların belirlediği minimum debi ve basınç değerlerini sağlayacak şekilde tasarlanmış özel sistemdir.

2) Hidrofor Çeşitleri

Tek pompa hidrofor: Küçük sistemler, az sayıda daire/mağaza.
Çift/üç pompa paralel hidrofor: Pik saatlerde artan debi için esneklik, arıza halinde süreklilik.
Frekans konvertörlü (inverterli): Basıncı sabit tutar, enerji tasarrufu ve sessiz çalışma sağlar.
Yangın hidroforu setleri: Jockey pompa (basıncı beklemede tutar), elektrikli ana pompa ve çoğu projede dizel yedek pompa kombinasyonu.

3) Seçim Kriterleri

3.1 Kullanım Suyu Hidroforu

Bina yüksekliği: Kat sayısı × kat yüksekliği (genelde 3 m). En üstte istenen artık basınç: 2–2,5 bar (20–25 mSS).
Daire/Kişi sayısı ve çeşitlilik: Pik debi hesabında pratik başlangıç: 0,3–0,4 m³/h × daire.
Şebeke giriş basıncı: Girişteki her 1 bar kazanç, üst kattaki gereksinimi önemli ölçüde düşürür.
Boru kayıpları: Ana kolon, fittings, vanalar; tipik 10–15 mSS pay eklenir.
Tank hacmi ve kontrol: Yeterli genleşme tankı (membranlı) ve doğru basınç şalteri/drive ayarı şarttır.

3.2 Yangın Hidroforu

İlgili standart: Türkiye’de yaygın olarak TS EN 12845 uygulanır; bazı projelerde NFPA istenebilir.
Yangın senaryosu: Sprinkler + yangın dolabı + hidrant kombinasyonlarına göre debi ve basınç hesaplanır.
Zorunlu donanımlar: Geri akış önleyici, test hattı, alarm panosu, basınç göstergeleri, emiş filtresi vb.
Ayrı sistem zorunluluğu: Yangın hidroforu kullanım suyu hidroforundan ayrı olmalıdır.

4) Sık Görülen Arızalar ve Çözümleri

Arıza	Muhtemel Sebep	Çözüm
Pompa çalışmıyor	Sigorta/termik, kontaktör, besleme yok	Pano ve beslemeyi kontrol et, termiği resetle, kablo/klemens sıkılıklarını gözden geçir
Pompa çalışıyor ama su basmıyor	Hava yapmış, emiş kaçak, çekvalf arızalı	Havayı al, emiş hattı kaçak testini yap, çekvalfi sök-tak veya değiştir
Sık start/stop	Tank havası eksik, membran yırtık, tesisatta kaçak	Tank ön gazını ayarla, membranı değiştir, kaçak testini yap
Basınç düşük	Çark/kapak aşınması, tek fazda çalışma, hat tıkanıklığı	Pompayı aç-kontrol et, elektriksel fazları doğrula, filtre ve vanaları temizle
Gürültü/titreşim	Rulman arızası, kaplin hizasızlığı, kavitasyon/NPSH sorunu	Rulman değiştir, kaplini hizala, emişte kaybı azalt (kısa ve geniş hat, filtre temiz)

5) Temel Yedek Parçalar

Mekanik: Çark, mil, salmastra, rulman, gövde contaları
Aktarma: Kaplin (elastomer takozlu), kaplin koruması
Elektrik: Termik röle, kontaktör, kondansatör (monofaze), seviye rölesi, frekans invertörü
Hidrolik: Çekvalf, emiş filtresi/strainer, basınç şalteri, manometre
Sarf: Membran (genleşme tankı), O-ring setleri

6) Bakım Periyotları

Günlük: Çalışma sesi, sızıntı, manometredeki basınç ve panelde alarm kontrolü
Aylık: Genleşme tankı ön gazı, elektrik bağlantı sıkılıkları, titreşim ve ayaklar
6 Aylık: Salmastra kaçak kontrolü, rulman sesi-sıcaklığı, vanaların çalışırlığı
Yıllık: Kaplin ayarı, pano testleri, debi-basınç performans ölçümü ve rapor

7) Sahada Dikkat Edilecekler

Emiş hattı prensibi: Kısa, düz ve geniş olmalı. Emiş çapı basmadan dar olmamalı.
NPSH güvenliği: Depo seviyesi → pompa seviyesi farkını iyi ayarla; emişte gereksiz dirsek/filtre kirliliği kavitasyon yapar.
Titreşim izolasyonu: Lastik takoz ve mümkünse kompansatör kullan.
Boru çapı ve kolektör: Daralma/ani geçişlerden kaçın; kolektör çıkışlarını dengeli dağıt.
Şebeke geri basma: Geri akış önleyici (çekvalf) ve doğru vana dizilimi şart.
Yangın sistemleri: Kullanım suyu hattıyla birleştirme; test hattı ve alarm fonksiyonları çalışır olmalı.

8) Pompa Etiketlerindeki Terimler

Qmax (m³/h): Pompanın maksimum debisi. Pratikte çalışma noktası Q–H eğrisi üzerindedir.
Hmax (mSS): Kapalı vana yüksekliği (sıfır debide basabileceği en yüksek değer). 1 bar ≈ 10 mSS.
mSS (metre su sütunu): Basıncı metre cinsinden ifade eder (10 mSS ≈ 1 bar).
Q–H eğrisi: Debi arttıkça basıncın düştüğünü gösteren karakteristik eğri.
kW: Motor gücü. Aynı kW her pompa için aynı performans demek değildir; hidrolik tasarım belirleyicidir.
r/min (rpm): Dakikadaki devir sayısı; 2 kutuplu motor ≈ 2900 d/d, 4 kutuplu ≈ 1450 d/d (50 Hz).
IE3: Yüksek verimli motor sınıfı; işletme maliyetini düşürür.
IP55: Toza karşı korumalı, su püskürmesine dayanıklı koruma sınıfı.
SF (Service Factor): Kısa süreli aşırı yük taşıma kabiliyeti (genelde 1,15 civarı).
Inverter (VFD): Frekans konvertörü; basıncı sabit tutar, enerji tüketimini ve start/stop sayısını azaltır.

9) Örnek Hidrofor Seçimleri (2 Bina)

Örnek 1: 5 Kat – 15 Daire

Kat yüksekliği: 3 m → Toplam yükseklik: 15 m
En üstte istenen artık basınç: 25 mSS
Boru/kayıp payı: 10 mSS
Gerekli H: 15 + 25 + 10 = 50 mSS
Pik debi (çeşitlilik dahil): 15 × 0,3 = ≈4,5 m³/h

Öneri: Çalışma noktasında H≈55–60 mSS verebilen ~2,2 kW sınıfı, Q≈5–6 m³/h kapasitede tek pompa hidrofor yeterlidir. Genleşme tankı hacmi ve doğru basınç ayarlarıyla sık start/stop engellenmelidir.

Örnek 2: 10 Kat – 30 Daire

Kat yüksekliği: 3 m → Toplam yükseklik: 30 m
En üstte istenen artık basınç: 25 mSS
Boru/kayıp payı: 15 mSS
Gerekli H: 30 + 25 + 15 = 70 mSS
Pik debi (çeşitlilik dahil): 30 × 0,3 = ≈9 m³/h

Öneri: Çalışma noktasında H≈70 mSS verebilen 2× paralel pompa seti (her biri ~2,2 kW sınıfı) uygundur. Lead/lag + assist mantığında; normalde tek pompa, pik saatlerde iki pompa birlikte çalışacak şekilde ayarlanmalıdır.

10) Son Söz

Tesisat Market olarak; sahadaki gerçek ihtiyaçlara göre tasarlanmış, doğruluğu pratikte sınanmış çözümler üretmeye önem veriyoruz. Bu rehberi ekibimizin günlük kullanımına uygun, sade ama teknik doğruluğu yüksek bir kaynak olarak hazırladık. Zamanla sahadan gelen geri bildirimlerle güncellemeye devam edeceğiz.

Hazırlayan: Mehmet Tunçtürk & Tesisat Market — samsuntesisatmarket.com